Sigara Bağımlılığı Tedavileri
Sigara bağımlılığı, tedavisi çoğunlukla tekrarlayan girişimler ve birden çok denemeler gerektiren kronik bir hastalıktır. Tedavisi mümkün olmakla birlikte, uzun süreli başarı da sağlanabilmektedir.
Mevcut sigara bırakma tedavileri basit bir öneriden, medikal tedavi ile birlikte yoğun davranışsal tedaviler arasında geniş bir spektrum oluşturur. Bir derlemede, doktorların %40’ının sigara içenlere bırakmayı tavsiye etmenin gereksiz ve zaman kaybettirici olduğunu düşündükleri belirtilmiştir.
Dünyadaki sigara içicilerinin çoğunluğu sigarayı bırakmak istemektedirler, fakat bu her zaman kolay olmamaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde erişkin sigara kullanıcılarının %70’inden fazlası en az bir sigara bırakma denemesinde bulunmuşlardır. Bu denemelerin %41’i son 12 ay içerisinde gerçekleşmiştir. Yine de yardımsız sigara bırakanların sadece %7’si birinci yılın sonunda hala içmemeyi başarmışlardır .
Sağlık kuruluşlarına başvuran kişilere, hangi amaçla gelmiş olurlarsa olsunlar, sigara içme durumları mutlaka sorgulanmalıdır. Sigara bırakmada etkinliği kanıtlanmış yaklaşımlar ve farmakolojik tedaviler olmasından dolayı sigara içen her kişi sigara bırakma polikliniklerine ya da konu ile ilgili hekimlere yönlendirilmelidir. Olgular ilk değerlendirilmede üç gruba ayrılırlar:
Sigara içen ve bırakma denemesi için istekli olan içiciler,
Sigara içen ancak bırakma denemesi için istekli olmayan olgular,
Önceden içip yeni sigarayı bırakmış içiciler.
İlk grup için, rehberler tarafından, beş basamakta İngilizce baş harfleri kullanılarak 5A olarak kısaltılan yaklaşımın uygulanması önerilmektedir:
Sor (Ask),
Bırakmasını öner (Advice),
İlk bir ay içindeki sigarayı bırakma isteğini değerlendir (Assess),
Tedaviyi planla ve yardım et (Assist),
Nüksü önlemek için izle (Arrange).
İkinci grup olan sigarayı bırakmak istemeyen içicileri bırakmak üzere harekete geçirmek için düşünülmüş “5 R” modeli ise yine İngilizce “R” harfi ile başlayan beş kelimeden oluşmaktadır:
Kişiye özel hastalık durumu veya riskleri, ailesel ve sosyal durumu ele alarak bırakmaya cesaretlendir (Relevance),
Sigara içmeye bağlı gelişebilecek olumsuz sonuçları vurgula (Risks),
Sigarayı bırakmannın erken ve geç yararları konusunda bilgilendir (Rewards),
Olgunun sigarayı bırakmasını engelleyen faktörleri belirle ve çözüm yolları geliştir (Roadblocks),
Bu desteği olgunun her poliklinik başvurusunda tekrarla (Repetition).
Sigarayı yeni bıraktığı öğrenilen olgularda en büyük sorun nükstür. Üçüncü grupta ise hedef nüksü önlemek olmalıdır. Sigarayı bırakmaya bağlı ortaya çıkabilecek yoksunluk bulguları, sorunlar ve nükse neden olabilecek faktörlerin belirlenmesi ve bunlara yönelik çözüm önerileri getirilmesi planlanmalıdır. Sigaraya yeniden başlamanın diğer bir olumsuz yönü ise bırakmaktan vazgeçmeye neden olmasıdır. Bu nedenle bu süreç oldukça yakın bir takip gerektirmektedir.
Sigarayı bırakmaya yönelik bu basit motivasyonel destek önerilerinin dışında daha karmaşık davranışçı yöntemler de mevcuttur. Bunların arasında; eğitim, bireysel ve grup terapileri, ters güdülenme ve tiksindirme, psikoterapi, transendental meditasyon ve hipnoz sayılabilir.