D vitamini Nedir?
D vitaminine fiziksel ve mental sağlık için ihtiyaç duyulur. Diğer vitaminlerin aksine gıdalardan alınmaz. D vitamini kendi vücudumuzda üretilir. Güneş ışığının deriye teması ile D vitamini oluşur. Bu iyi bir şeydir, çünkü çoğu yiyecek hiç D vitamini içermez ya da çok az içerir. D vitamini içeren yiyecekler:
-Balık yağı (sardunya, somon gibi)
-Kuvvetlendirilmiş gıdalar (bu içine D vitamini eklendiği anlamına gelir, bazı margarinler, kahvaltılık gevrekler ve bebek mamaları gibi)
-Balık yağı (sardunya, somon gibi)
-Kuvvetlendirilmiş gıdalar (bu içine D vitamini eklendiği anlamına gelir, bazı margarinler, kahvaltılık gevrekler ve bebek mamaları gibi)
Ayrıca yumurta sarısında, karaciğerde ve yabani mantarlarda küçük miktarlarda D vitamini bulunur.
D vitamini ve Güneş Işığı
Güneşteki ultraviyole B ışınları (UVB) derideki kolesterolü D vitaminine çevirir. Bir insan günde 20-30 dakika, yüzü ve kolları açık olacak şekilde, öğle vakti ve haftada 2-3 kez güneş ışığına çıkarsa D vitamini ihtiyacını karşılamış olur. Ama esmer kişilerde ve yaşlı insanlarda D vitamini ihtiyacı bundan fazladır.
Not 1: Camdan geçen güneş ışığı D vitamini üretimini sağlamaz.
Not 2: Güneş ışığına çok fazla maruz kalmak zarar verici olabilir. Güneş yanıklarından her zaman kaçınılmalıdır. Çünkü deri kanseri riskini artırır.
D vitamine Neden İhtiyacımız Var?
D vitamininin asıl fonksiyonu kalsiyum ve fosforun emilimine yardım etmektir. Kalsiyum ve fosfora kemikleri güçlü ve sağlıklı tutmak için ihtiyaç duyulur. D vitamini kaslar ve genel sağlık için de önemlidir. Ayrıca kanser, diyabet ve kalp hastalıkları riskini azalttığına dair veriler de bulunmaktadır.
Kimlerde D Vitamini Eksikliği Oluşur?
D vitamini vücutta yeterince D vitamini olmaması anlamına gelir ve şu durumlarda oluşur:
-Vücudun D vitamini ihtiyacı arttığında: Büyümekte olan çocuklar, hamile ve emziren kadınlar bu gruba girer.
-Vücut Yeterince D vitamini yapamadığında: İlk sebep güneş ışığında yeterince kalmamaktır. Deri rengi ne kadar siyahsa güneş ışığından faydalanma oranı da o kadar düşer. Çölyak hastalığı ve Crohn hastalığı gibi bazı durumlarda da D vitamini eksikliği oluşur. Ayrıca bazı ilaçlar da D vitamini emilimini engellediği için D vitamini eksikliğine neden olur (prospektüsleri okuyunuz).
-Diyetle yeterince D vitamini alınmadığında: Vejeteryanlarda ve balık yemeyen insanlarda D vitamini eksikliği riski artar.
D Vitamini Eksikliği Belirtileri
Çoğu insanda belirtiler görülebilir değildir, sadece D vitamininden kaynaklandığı anlaşılmayacak olanlar (yorgunluk ve genel ağrı) hissedilir. D vitamini eksikliği belirtileri spesifik olmadığından ve anlaşılması güç olması sebebiyle genelde gözden kaçar. Teşhis kemiklerde oluşan bir deformasyon sonucu genelde konulur.
Bebeklerde ve Çocuklardaki Belirtiler
-Ciddi D vitamini eksikliği olan bebeklerde kas spazmları (kramplar), hastalık nöbetleri ve nefes zorluğu görülebilir. Bu problemler kalsiyum seviyesinin sürekli düşük olması ile ilişkilidir.
-Ciddi D vitamini eksikliği olan çocuklarda yumuşak kafatası ve kemiklere rastlanır. Kemikleri eğri olabilir. Kemik ağrılarından (özellikle bacaklarda), kas ağrılarından ve kas zayıflığından şikayet ederler. Bu durum raşitizm olarak adlandırılır.
-Yavaş Büyüme. Uzama ağırlığa göre daha fazla etkilenir. D vitamini eksikliği olan çocuklar yürümeye geç başlayabilir.
-Diş Çıkmasının Gecikmesi. D vitamini olan çocuklarda süt dişlerinin gelişimi etkilenir.
-Çocuklarda asabiyet D vitamini eksikliği ile ilgili olabilir.
-D vitamini eksikliği olan çocuklar daha çabuk enfeksiyon kaparlar. Nefes alma belirtileri birçok durumda ortaya çıkabilir. Nefes alma zayıf göğüs kasları ve yumuşak göğüs kafesi sebebiyle zorlaşır.
-Eğer raşitizm ciddi düzeyde ise kanda düşük kalsiyum seviyesine neden olabilir. Bu da kas spazmlarına (kramplara), nöbetlere ve nefes zorluklarına sebep olur. Bu durumda acil olarak tedaviye ihtiyaç vardır.
-Nadir olarak, aşırı derecede düşük D vitamini düzeyi kalp kaslarında zayıflığa sebep olur.
Yetişkinlerdeki Belirtiler
-Genel yorgunluk, sebebi anlaşılmayan ağrı ve sızılar ve iyi hissetmeme yaygın belirtilerdir.
-Daha ciddi eksikliklerde osteomalazi (kemik yumuşaması) oluşabilir. Bu durumda daha yüksek derecede bir acı ve ayrıca güçsüzlük oluşur. Kas zayıflığı merdiven çıkmayı ya da yerden kalkıp sandalyeye oturmayı bile zorlaştırabilir.
-Az bir baskıda bile kemiklerde acı duyulur. Bazı kemiklerde çatlaklar oluşabilir.
D Vitamini Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?
Tıbbi geçmişiniz, belirtiler ya da yaşam tarzınızdan şüphelenilmişse doktorunuz basit bir kan testi ile D vitamini eksikliğine sahip olup olmadığınızı anlayabilir. Kalsiyum, fosfat düzeylerini veya karaciğer fonksiyonlarını ölçen kan testleri ile D vitamini eksikliği anlaşılabilir. Bazen çocuklarda röntgen ile bileğe bakılır. Kemiğin şekline bakılarak problemin ne kadar ciddi olduğu anlaşılmış olur.
D Vitamini Eksikliği Tedavisi
Tedavi D vitamini takviyeleri ile olur. Bu D vitamininin bir formu olan kalsiferol maddesidir. D vitamini iğne veya hap yoluyla verilebilir. Doktorunuz bu konuda en iyi kararı verecektir.
Vitamin düzeyleri ve belirtiler genelde tedaviye iyi yanıt verir. Ama kemiklerin tam sağlıklı hale gelmesi aylar alabilir. Ama çoğunlukla birkaç hafta veya ay yeterli olacaktır.