Bipolar Bozukluk
Önceleri manik depresif bozukluk veya manik depresyon adıyla bilinen bipolar bozukluk, riskli davranışlar nedeniyle ilişkilere ve kariyere zarar veren, tedavi edilmediği zaman intihara bile yol açan ciddi ruhsal bir hastalıktır. Bipolar bozukluk, maniden depresyona kadar uzanan ruh halindeki aşırı değişiklikler olarak tanımlanır. Bu ruh hali oynamaları arasında, bipolar bozukluğu olan kişi normal ruh hali de deneyimleyebilir. “Manik” terimi aşırı hareketli, enerjik, konuşkan, umursamaz, güçlü, öforik bir dönemi tanımlar. Bu dönemde alışveriş çılgınlığı veya impulsif riskli seks isteği oluşabilir. Sonra, birdenbire bu yükseklerde uçan ruh hali karanlık bir ruh haline dönüşebilir, örneğin; sinirlilik, kafa karışıklığı, öfke, kapana kısılma hissi ortaya çıkar. Bu bir öncekine tamamen zıt olan ruh hali depresyon olarak tanımlanır ve üzüntü, ağlama, değersizlik hissi, enerji kaybı, haz kaybı, uyku problemleri ortaya çıkabilir. Bu yükselmeler ve alçalmalar her insanda değişiklik gösterdiğinden, bipolar bozukluk teşhis edilmesi zor olan bir rahatsızlıktır.
Bazı insanlarda mani veya depresyon haftalarca, aylarca hatta yıllarca sürebilir, diğerlerinde ise sık ve dramatik ruh hali değişiklikleri olarak görülür. Bipolar bozuklukta her zaman dramatik ruh hali değişiklikleri görülmez, esasen çoğu insan bunlarla rahatça başa çıkar.
Manik dönemler çok yaratıcı olabilir, bu yüzden işlerin harika gittiğini bile düşünürler. Mani artarak kötüleştikçe, tehlike ortaya çıkar. Değişiklik çok dramatik olabilir ve felaketle sonuçlanabilir. Kişi umursamaz davranışlarda bulunabilir, aşırı para harcayabilir, rastgele cinsi münasebette bulunabildiğinden cinsel açıdan riskler oluşabilir. Depresif dönemler de aynı derecede tehlike taşıyabilir ve kişi sürekli intiharı düşünebilir.
Bipolar bozukluğu olanların aileleri için de durum eşdeğer bir zorluk yaratır. Bu, aileler tarafından kabul edilmesi en zor olan ruhsal hastalıktır. Örneğin, aileler şizofreniyi daha kolay kabul eder, bunun bir hastalık olduğunu anlarlar. Fakat kişi çok üretkenken, birdenbire mantıksız ve saçma sapan davranmaya başladığında, bu durum ailede daha büyük bir hasara yol açar. Bu durumda yapılacak en iyi hareket bir psikiyatriste görünmektir. İster bipolar bozukluk, ister başka bir ruh hali ile ilgili bir problem olsun, tedavi her zaman mevcuttur. Önemli olan problemi fark etmeniz ve yardım aramanızdır.
Bipolar Bozukluk nedir?
Bipolar bozukluk karmaşık bir genetik rahatsızlıktır. Bununla ilişkili ruh hali değişimleri majör veya klinik depresyondan mani veya aşırı coşkuya kadar değişir. Ruh hali değişiklikleri çok hafiften çok fazlaya kadar yayılır, ve dakikalardan saatlere kadar uzanan bir zaman diliminde aşamalı veya aniden gerçekleşebilir. Ruh hali değişiklikleri aniden gerçekleştiğinde, bu döneme ani dönüş denir. Dramatik ruh hali değişimleriyle birlikte, bipolar bozukluğu olan hastaların düşüncelerinde bozukluklar da olabilir. Algılarında çarpıklıklar ve sosyal fonksiyonda noksanlıklar da olabilir.
Bipolar Bozukluğa ne sebep olabilir?
Diğer ruh hali bozuklukları gibi, bipolar bozukluğa neden olan şey bilinmemektedir. Bilinen ise, bipolar bozukluğun genetik bir unsuru olduğu ve aynı aile içinde görülebildiğidir
Genellikle hangi yaşta bipolar bozukluk teşhis edilir?
Bipolar bozukluk genellikle 15-24 yaş arasında görülür ve yaşam boyunca sürer. Çocuklarda ve 65 yaş üstünde nadiren yeni teşhis edilmiş mani görülür. Belirtilerin şiddeti bipolar bozukluğu olanlarda değişiklik gösterir. Bazılarında birkaç belirti varken, diğerlerinde çalışma ve normal bir yaşam sürme kabiliyetlerini bozan birçok belirti olur. Nüksetmeler ve gerilemelerle, tedavi edilmediği takdirde bipolar bozukluğun nüksetme oranı yüksektir. Çok maniye sahip hastalar genellikle riskli davranışlardan, intihar düşüncesinden uzaklaştırılmak için hastaneye yatırılır. Daha ciddi bir formu olan bipolar I bozukluğu olanların yaklaşık %90’ı en azından bir kez psikiyatrik hastaneye yatırılmıştır. Üç kişiden ikisi yaşamları boyunca iki kere veya daha fazla hastaneye yatırılmıştır.
Bipolar Bozuklukta Depresyon belirtileri nelerdir?
Bipolar bozuklukla görülen klinik depresyon belirtileri şunlardır:
- Azalan iştah ve/veya kilo kaybı, veya aşırı yeme ve kilo alımı
- Konsantre olma, hatırlama ve karar vermede zorluk çekme
- Yorgunluk, azalan enerji, yavaşlama
- Suçluluk, değersizlik, çaresizlik hissi
- Ümitsizlik, pesimizm
- Uykusuzluk, gündüz erken saatte kalkma veya aşırı uyuma
- Seks dahil olmak üzere, önceden zevk alınan aktivitelere ve hobilere karşı azalan ilgi ve haz
- Tedaviye cevap vermeyen, baş ağrısı, sindirim bozuklukları ve kronik ağrılar gibi inatçı fiziksel belirtiler.
- Sürekli üzgün, kaygılı veya ‘’boş’’ ruh halleri
- Tedirginlik, aşırı hassaslık
- Ölüm veya intihar düşünceleri, intihar girişimleri
Bipolar Bozuklukla Mani işaretleri nelerdir?
- Kopuk ve acele düşünceler
- Şatafatlı nosyonlar
- Uygunsuz coşku
- Uygunsuz asabiyet
- Uygunsuz sosyal davranış
- Artan seksüel arzu
- Artan konuşma hızı ve/veya yüksek ses
- Belirgin olarak artan enerji
- Düşük sağduyu
- Şiddetli uykusuzluk
Bipolar II Bozukluk nedir?
Bipolar I bozukluğun ana karakteristiği maniyken, bipolar II hipomani olarak bilinen daha hafif coşkulu dönemlere sahiptir. DSM-IV’e göre, mani ve hipomani arasındaki fark “şiddet seviyesi”dir.
Bipolar II Bozuklukla Hipomani işaretleri nelerdir?
- Azalan uyku ihtiyacı
- Evde veya işteki projelere aşırı odaklanma
- Coşkun ve mutlu ruh hali
- Artan güven
- Artan yaratıcılık ve üretkenlik
- Artan enerji ve libido
- Pervasız davranışlar
- Risk alıcı davranışlar
Bipolar Bozukluğa Nasıl Teşhis Konur?
Ruh hali bozukluklarının çoğunda olduğu gibi, bipolar bozukluğu teşhis etmek için laboratuvar testleri veya röntgen kullanılmaz. Fiziksel taramadan sonra doktorunuz işaretleri ve belirtileri değerlendirir. Ayrıca kişisel tıbbi geçmişiniz ve aile geçmişinizi de soracaktır. Ruh halini etkileyebilecek diğer ciddi hastalıkları elemek için laboratuvar testleri de yapılabilir. Ayrıca doktorunuz, coşkun olduğunuz zamanları teşhis edebilme ihtimaliyle aile üyeleriyle de konuşmak isteyebilir. Coşku genellikle iyi hissettiren bir şey olduğu için, bipolar bozukluğu olan bir insan için ruh halinin aşırı olup olmadığını tanımlamak zor olabilir. Mani, ciddi problemlere ve utançlara yol açan şekilde sosyal davranışı, düşünceyi ve sağduyuyu etkiler. Örneğin, kişi manik dönemdeyken zekice olmayan iş ve finansal kararlar alabilir. Erken teşhis ve etkili tedavi bipolar bozuklukta büyük önem taşır.
Bipolar Spektrum
Genel olarak psikiyatristler bipolar bozukluğun iki ana formu olduğuna inanır: Bipolar I ve Bipolar II. Fakat bipolar spektrum konseptinde en azından iki ilave daha bulunur:
- Bipolar III, sadece antidepresan ilaçlar alındıktan sonra oluşan hipomanik devreler olarak tanımlanır.
- Bipolar IV, hipomani veya mani ve depresyon arasında ruh halinin aşırı hızlı döngüsüyle oluşan bozukluktur.
Bu yukarıdaki ruhsal durumlarla tanımlanan belirtilerin varlığı uzun süredir bilinmektedir. Bununla beraber, bunları alternatif bipolar kategoriler olarak etiketlemek psikiyatristlerin çoğunluğu tarafından kabul edilmemiştir.